Hoe psychologische veiligheid creëren?

Psychologische veiligheid creëren kan alleen als je de verschillen in mensen begrijpt

In mijn professionele omgeving heb ik altijd met iedereen een goede verstandhouding gehad. Althans, dat dacht ik. Weliswaar heb je met de ene persoon makkelijker contact dan met de andere, maar nooit heb ik mezelf afgevraagd of het bij mij wel psychologisch veilig is. Als iemand ergens mee zat of wat wilde bespreken konden ze altijd bij mij binnenlopen. Mijn deur staat altijd open. Toch kreeg ik wel eens signalen dat iemand het moeilijk vond en het daarom naliet om zijn of haar probleem met mij te bespreken. Als ik daar dan via-via achter kwam, wilde ik wel graag weten waarom hij of zij dat niet deed. Dan kreeg ik vaak een reactie dat het allemaal toch niet zo belangrijk was en dat het al opgelost was. Zo'n reactie was niet altijd bevredigend, maar om nu te denken dat het wel eens aan mij zou kunnen liggen kwam niet in me op. Als je daar nu op terugkijkt kan je niet anders concluderen dan dat het bij mij niet altijd veilig was. En tegelijk moet je je ook realiseren dat niet alles aan het licht komt. Het is daarom hoog tijd om jezelf altijd af te vragen: Is het wel veilig bij mij? Voelen mensen zich vrij om zonder angst met mij te praten? En dat geldt niet alleen voor mij, maar voor iedereen.

Wat is psychologische onveiligheid ?

Tegenwoordig krijgt veiligheid steeds meer aandacht, en terecht. Vaak gaat het dan vooral over sociale onveiligheid of grensoverschrijdend gedrag. Dan ligt de nadruk vooral op het uiten van verbaal geweld, intimidatie, openlijke vernedering en (weg)pestgedrag. Dat is toch net even anders dan psychologische onveiligheid. Bij psychologische onveiligheid gaat het vooral over interacties tussen mensen. Als iemand zich bijvoorbeeld niet vrij voelt om dingen te zeggen, of wanneer ze zichzelf ervan overtuigen dat het geen zin heeft om iets te bespreken omdat ze het idee hebben dat er toch niet geluisterd wordt of dat ze verwachten dat ze niet serieus genomen worden. Maar ook de gedachte dat er over hen geroddeld wordt, kan een gevoel van onveiligheid teweegbrengen. En het ervaren van onveiligheid beperkt zich echt niet alleen tot de werkomgeving, ook in de privésfeer kan het voorkomen.

Wanneer is het psychologische veilig ?

Een klimaat van psychologische veiligheid is er pas als individuen zich vrij voelen om zichzelf te uiten, om risico's te nemen, om vragen te stellen, om fouten toe te geven, om nieuwe ideeën te verkennen, zonder dat ze bang hoeven te zijn voor negatieve reacties of in het uiterste geval een sterke (verbale) afwijzing of vernedering. Dr. Amy Robinson, die pionier is op het gebied van psychologische veiligheid, heeft in haar onderzoek naar teamdynamiek en organisatiecultuur uitgebreid geschreven over het belang van psychologische veiligheid voor effectieve samenwerking en prestaties in organisaties. Dit omdat veiligheid essentieel is voor het faciliteren van open communicatie, leren en innovatie.

Hoe ontstaat onveiligheid ?

De oorzaak van onveiligheid is dat het vooral te maken heeft met de (grote) verschillen in de persoonlijkheid van individuen. En door die verschillen is het ervaren van onveiligheid niet voor iedereen hetzelfde. Wat voor de ene persoon nog prima kan, kan voor de ander als onveilig worden ervaren. Inzicht in de verschillen is dan ook een voorwaarde om een veilige omgeving te creëren.

Inzicht in de verschillen in mensen

Het Process Communication Model® (PCM), ’s werelds belangrijkste gedragsobservatie- en communicatietool, is een krachtig instrument dat daar bij helpt. PCM geeft niet alleen inzicht maar ook handvatten hoe daar mee om te gaan, zodat de kans op onveiligheid wordt geminimaliseerd. Dit op taalgedrag gebaseerd model identificeert zes unieke perceptuele referentiekaders ofwel zes perceptuele voorkeuren. Deze perceptuele kaders komen onder andere tot uiting in de manier waarop iemand denkt, spreekt en reageert ofwel in de manier waarop hij of zij het liefst communiceert. Het herkennen van deze verschillende perceptuele kaders en het accepteren van diversiteit vormen essentiële pijlers voor het tot stand brengen van psychologische veiligheid. Wanneer die herkenning ontbreekt is de kans groot dat we onbedoeld een signaal afgeven dat iemand vanwege zijn of haar perspectief en manier van denken en spreken niet wordt gewaardeerd. Het wordt dan eng om je echte ik naar buiten te brengen. De spanning die dan ontstaat leidt ontegenzeggelijk tot stress waardoor het proces van onveiligheid wordt versterkt. 

Zes perceptuele kaders

Neem kennis van de zes perceptuele kaders en hoe je vandaar kan werken aan een psychologische veilige omgeving voor iedereen. 

Gevoelens

Ongeveer 30% van de bevolking ervaart de wereld via hun emoties. Ze voelen met hun hart en buik en reageren vanuit hun gevoel op de wereld om hen heen. Ze kunnen inconsistentie of een (potentieel) probleem ervaren door er een gevoel bij te hebben dat ze niet logisch kunnen verklaren, maar hun gevoel geeft aan dat er iets niet klopt.

Hoe voor hen psychologisch veiligheid te creëren? Nodig hen uit hun gevoelens te delen zonder dat te hoeven verdedigen, uit te leggen of te rechtvaardigen. Waardeer hen voor wie ze zijn, met hun gevoelens en emoties.

Gedachten

Ongeveer 25% van de bevolking ervaart de wereld via hun gedachten. Ze nemen informatie op en verwerken dat op een logische manier op zoek naar patronen en verbanden. Ze zoeken rationele verklaringen en maken zich zorgen als dingen niet logisch kloppen of als ze een negatieve uitkomst kunnen voorspellen.

Hoe voor hen psychologisch veiligheid te creëren? Luister naar hun analyse en word nieuwsgierig naar de gedachte erachter. Waardeer hen voor hun inzet en logische wijze van denken.

Reacties

Ongeveer 20% van de bevolking ervaart de wereld op intuïtieve wijze. Ze reageren als een reflex op wat er op hen afkomt. Ze weten instinctief wat ze wel of niet leuk vinden en dragen hun hart op de tong. Als iets niet klopt laat hun gezicht en lichaam dat zien voordat ze er over nagedacht hebben. Ze reageren gewoon op een spontane wijze, ook als het hun niet bevalt.

Hoe voor hen psychologisch veiligheid te creëren? Beoordeel hen niet op hun uitingen en trek daar ook geen overhaaste conclusies uit. Waardeer hen voor hun spontane openhartigheid.

Meningen

Ongeveer 10% van de bevolking ervaart de wereld op basis van hun mening, door er iets van te vinden. Ze evalueren wat er op hen afkomt en hoe zich dat verhoudt tot hun waarden. Ze maken zich zorgen als in hun ogen dingen afwijken van normen en zijn hyperalert voor inconsistenties. Ze zijn veelal niet bang om hun opvatting of mening te delen.

Hoe voor hen psychologisch veiligheid te creëren? Luister naar hun mening, ook als je het er niet mee eens bent. Waardeer hen voor hun toewijding en betrokkenheid.

Reflecties

Ongeveer 10% van de bevolking ervaart de wereld vanuit reflecties. Ze absorberen datgene wat ze zien en denken verbeeldend na over mogelijkheden, waardoor dingen in hun hoofd ronddollen. Ze hebben tijd nodig om het op zich te laten inwerken waardoor ze doorgaans niet tot directe (re)acties komen.

Hoe voor hen psychologisch veiligheid te creëren? Zet hen niet onder druk om te reageren of feedback te geven. Geef hen tijd en ruimte en waardeer hen voor hun verbeeldingskracht en out-of-the-box denken.

Acties

Ongeveer 5% van de bevolking ervaart de wereld door acties, ofwel door gedachten en mensen in beweging te zetten. Ze hebben een groot gevoel van urgentie en zien besluiteloosheid als een risico. Ze denken meestal niet twee keer na om zich uit te spreken of actie te ondernemen.

Hoe voor hen psychologisch veiligheid te creëren? Nodig hen uit om uiteen te zetten wat zij zien als direct te ondernemen actiestappen. Maak gebruik van hun gevoel van urgentie en waardeer hun initiatieven.

Percepties en onbewuste vooroordelen

Als het om psychologische veiligheid gaat, kan het toepassen van de Gulden Regel een risico zijn. Als ‘behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden’ betekent dat je een veilige ruimte creëert vanuit je favoriete perceptie, dan is de kans heel groot dat je onbedoeld een onveilige ruimte voor mensen creëert die een andere perceptuele voorkeur hebben. Om een veilige omgeving te creëren gaat het om het kunnen toepassen van de Platinum Regel ‘behandel de ander zoals hij/zij behandeld wilt worden’.

In de inleiding van deze blog deelde ik een negatieve persoonlijke ervaring en hoe ik daar onbewust geen aandacht aan schonk. Het nare is dat als je merkt dat iemand jouw benadering en handelwijze als onveilig ervaart dat er over die persoon ook nog eens onbewuste vooroordelen in je opkomen. 

Mijn sterkste percepties zijn die van gedachten en acties. Met hen die dezelfde perceptuele voorkeuren hebben is het eenvoudig communiceren. Je hoort en begrijpt elkaar op een natuurlijke wijze en de kans op onveiligheid is dan klein. Dat is heel anders met hen die een andere voorkeursperceptie hebben. Met hen kan je onbedoeld zomaar in een onveilige situatie terechtkomen.

Denk daarom na over de volgende vragen:

Welke voorkeursperceptie komt het meest voor in jouw team? Welke gevolgen kan dat hebben op mensen met andere voorkeuren en voor jou als leidinggevende?

Welke percepties zijn voor jou het moeilijkst te begrijpen en te waarderen? Welke onbewuste vooroordelen zou jij kunnen hebben over mensen met deze voorkeuren? En wat kan en ga jij doen om dat te voorkomen?

Hoe wordt er omgegaan met en gereageerd op fouten? Is er een veilige omgeving om fouten te kunnen uiten vanuit alle zes perceptuele kaders.

Wat zou er anders zijn als je uitdagingen vanuit de verschillende perceptuele referentiekaders zou bekijken?

De best functionerende teams erkennen dat psychologische veiligheid gaat over elkaar echt begrijpen en onze communicatie aan hen aan te passen. Op die manier nodigen we hen uit om gewoon zichzelf te kunnen zijn en zich overal veilig te voelen.

Voorkom psychologische onveiligheid

De vraag die je jezelf dus eigenlijk altijd moet stellen is: "Hoe kan ik voorkomen dat er bij mij een psychologisch onveilige situatie ontstaat?" Om die te beantwoorden moet je je altijd bewust zijn van je eigen gedrag. Met PCM heb je een prachtig hulpmiddel dat jou inzicht en handvatten geeft om jezelf te leren kennen met al je valkuilen, je communicatieve voorkeuren en hoe die zich verhouden tot anderen. Maar dat niet alleen, het geeft je bijvoorbeeld ook handvatten hoe je verbinding maakt, hoe je de kans op stress kan reduceren.

Wil je meer leren over de werking van PCM en het gemak dat je ervan hebt in je leven, zowel zakelijk als privé? Neem dan contact op of geef je op voor een training. Ontdek de kracht van PCM.

M            06 – 46 85 24 00            E              info@bsiec.nl           I              www.BSIEC.nl

Inspired by Next Element